Voedselzekerheid : voeding en gezondheid in Haagse achterstandsgezinnen

Dit onderzoek gaat over de mate van voedselzekerheid van Haagse achterstandsgezinnen.

Voedselzekerheid is de mate waarin men (fysieke en economische) beschikking heeft tot adequate voeding. Een lage voedselzekerheid betekent bijvoorbeeld dat mensen bewust maaltijden moeten overslaan of kleinere porties of minder gevarieerd eten vanwege financiële redenen.

Met dit onderzoek gaan we na in hoeverre de mate van voedselzekerheid invloed heeft op gezondheidsproblematiek zoals diabetes, overgewicht en vitamine D tekort.

Laatst bijgewerkt op 4 juli 2022

Het doel van het onderzoek is achterhalen in hoeverre voeding een rol kan spelen bij gezondheidsproblematiek in achterstandsgezinnen. Door inzicht te krijgen in de voedselzekerheid van gezinnen in achterstandswijken kunnen we onderzoeken in hoeverre die voedselzekerheid verband houdt met veelvoorkomende gezondheidsproblematiek. Daarnaast willen we onderzoeken in hoeverre voedselzekerheid en voedingsindicatoren (bijv. overgewicht, ondervoeding, ijzer tekort en vitamine D tekort) zinvol kunnen zijn in het identificeren van risicogezinnen. Met deze informatie kunnen mogelijk gerichte beleidsmaatregelen ontwikkeld worden om gezondheidsachterstanden bij kwetsbare Haagse gezinnen te verminderen.

• Wat is de mate van voedselzekerheid van Haagse achterstandsgezinnen?
• Wat is de invloed van een lage voedselzekerheid op gezondheidsproblematiek?
• Wat is de invloed van een lage voedselzekerheid op de kwaliteit van het dieet?

Door middel van het analyseren van vragenlijsten en medische gegevens via de huisarts, zal de mate van voedselzekerheid in Haagse achterstandsgezinnen in kaart worden gebracht en zal worden nagegaan in hoeverre de mate waarin voedselzekerheid mogelijke gezondheidsverschillen kan verklaren.

De planning is April 2017 – 2021

LUMC-Campus Den Haag
Leiden University College (LUC)
GGD-Haaglanden

Prof. dr. B.J.C. Middelkoop, GGD Haaglanden en LUMC
Prof. dr. M.E. Numans, LUMC
Prof. dr. J.C. Kiefte-de Jong, LUMC

Contactpersoon
Laura van der Velde, onderzoeker, LUMC-Campus Den Haag, afdeling PHEG, 0628473889, lauravandervelde@lumc.nl

In de periode april 2017-juni 2018 zijn in de Haagse Krachtwijken actief respondenten geworven op publiek plekken zoals buurthuizen, (voor)scholen en huisartsenpraktijken. In totaal 242  volwassenen met thuiswonende kinderen (<18 jaar) namen deel aan het vragenlijstonderzoek. Ruim een kwart (26%) was voedselonzeker (gemeten met de Household Food Security Survey Module van de USDA). In vergelijking met voedselzekere deelnemers hadden voedselonzekere deelnemers een lager inkomen en opleidingsniveau, waren ze vaker werkloos en hadden zij vaker obesitas. Ook rapporteerde een groter deel van de voedselonzekere deelnemers hun gezondheid als matig tot slecht. Voedselonzekere deelnemers voldeden minder vaak aan de richtlijnen voor groente-, fruit- en visinname. [van der Velde, 2018]

Regressie analyses lieten zien dat dat voedselonzekerheid gerelateerd was aan obesitas (OR=2,49), maar niet aan overgewicht. De relatie tussen voedselonzekerheid en obesitas werd gedeeltelijk gemedieerd door leefsituatie (15,4%), kwaliteit van de voeding (-18,6%) en roken (-15,8%). [van der Velde, 2019]

Uit een kwalitatief explorerend onderzoek onder 10 personen met risico op voedselonzekerheid kwam naar voren dat de respondenten voldoende kennis hadden over gezonde voeding. Hun eetgedrag werd sterk beïnvloedt door sociale factoren (zoals preferenties uit de jeugd en culturele voedingsgewoonten) en door fysieke omgevingsfactoren (zoals verleidingen). Barrières voor gezonde eetgewoonten zijn onder ander financiële stress, hoge voedselprijzen en slechte psychische gezondheid.

‘Veel deelnemers konden goed benoemen hoe een gezond voedingspatroon eruit zou moeten zien, maar gaven ook aan hoe moeilijk het is om daar aan te voldoen wanneer je je mentaal niet goed voelt of in een moeilijke situatie zit. De energie ontbreekt dan om bijvoorbeeld een gezonde maaltijd te koken.’

De respondenten staan over het algemeen positief tegenover programma’s of organisaties om hen ondersteunen bij voedsel gerelateerde financiële stress. Suggesties voor interventies zijn o.a. gratis maaltijden, verlagen prijzen van gezond voedsel en faciliteren van sociale contacten. [van der Velde, 2020]

Food insecurity status is of added value in explaining poor health: a crosssectional study among parents living in disadvantaged neighbourhoods in the Netherlands (2022)

Extending the theory of planned behavior for explaining dietary quality: The role of financial scarcity and food insecurity status (2022)

Food insecurity, dietary quality and health in the Netherlands - Proefschrift Laura van der Velde (2022)

The interplay between fast-food outlet exposure, household food insecurity and diet quality in disadvantaged districts (2021)

Exploring food insecurity and obesity in Dutch disadvantaged neighborhoods: a cross-sectional mediation analysis (2020)

Needs and perceptions regarding healthy eating among people at risk of food insecurity: a qualitative analysis (2019)

Onzichtbare honger? Voedselonzekerheid in de Haagse Krachtwijken (PDF download 2018)

Volgt na afronding onderzoek