Medisch antropoloog Nienke Slagboom verdedigde op 22 maart 2023 in het Academiegebouw in Leiden haar proefschrift ‘Turning the tide: Countering syndemic vulnerability in a fishermen community in het Academiegebouw in Leiden. Nienke onderzocht in de voormalige vissersplaats Katwijk hoe gezondheidsongelijkheid intergenerationeel wordt doorgegeven binnen families.
Van generatie op generatie
Gezondheidsproblemen gaan vaak hand in hand met sociale problemen. Nienke onderzocht de overdracht van gestapelde sociale en gezondheidsproblemen (syndemics) van generatie op generatie. Welke sociale mechanismen dragen bij aan kwetsbaarheid voor intergenerationele overdracht en welke helpen juist om te voorkomen dat klachten zich ontwikkelen? Wat kunnen we doen om dit soort patronen te doorbreken en welke aangrijpingspunten zijn er voor vroege interventies?
Clusters van aandoeningen
Voor haar onderzoek keek Nienke eerst naar de cijfers van Katwijk, daarna ging ze op zoek naar de levensverhalen achter de cijfers. De drie meest voorkomende clusters van aandoeningen in Katwijk bleken steeds een combinatie van psychologische stress, cardiometabole aandoeningen en musculoskeletale pijn te omvatten. Nienke en haar team vonden aanwijzingen dat de drie aandoeningen elkaar versterken. De aandoeningen hingen samen met financiële stress, eenzaamheid, geen betaald werk hebben, beperkt bewegen en overgewicht.
In gesprek met Katwijkse families
Met de geschiedenis en teloorgang van de visserij in gedachte, sprak Nienke gedurende vier jaar met families verdeeld over drie generaties. Ook liep ze mee in het dagelijks leven. Zij vergeleek families waarbij de stapeling van aandoeningen in alle generaties voorkomt met families waarbij de stapeling in de jongere generaties minder voorkomt dan bij de oudere generaties. Nienke identificeerde vier thema’s die mogelijk bijdragen aan het voorbestaan van gestapelde problemen: ongunstige sociale omstandigheden, nare levensgebeurtenissen, aangeleerd gezondheidsgedrag en levenslessen: sociaal-culturele normatieve processen binnen families . Als positieve factoren identificeerde zij onderwijs, sociale steun en het vermogen om te dromen. Deze speelden een rol bij afnemende syndemische kwetsbaarheid.
Gedichtenproject: basisschoolkinderen schrijven over een familielid waar zij trots op zijn
Aanpak overgewicht bij kinderen stuit op problemen
Het proefschrift beschrijft ook de integratie van een gezinsbenadering in bestaande preventieprogramma’s in Katwijk. Dat bleek mogelijk maar niet eenvoudig. Met name preventie gericht op het overgewicht van kinderen riep geregeld reacties van protest op. Nienke bestudeerde waarom gesprekken over gewicht in een handomdraai spannend worden. Wat gaat er schuil achter onmiddellijke grappen, spot of boze reacties als het over gewicht gaat? Haar conclusie? De grapjes en boosheid zijn een vorm van verzet tegen een overheid die zich niet bekommert om wat belangrijk is voor de bevolking, en van protest tegen overheidsbemoeienis met het gezinsleven (staatspedagogiek) als ook een manier om de sociale cohesie te beschermen.
Verdiep je in de historie van de omgeving
Zoals voorgaand voorbeeld laat zien is een grondig begrip van de lokale geschiedenis en van socio-historische relaties onmisbaar voor het begrijpen en lokaal aanpakken van intergenerationele overdracht van gestapelde problemen.
Contact leggen is nodig en géén luxe
Nienke deed voor haar onderzoek veel moeite om met Katwijkers in contact te komen. Zo organiseerde zij samen met de wijkcoördinator van het Welzijnskwartier een kook-café in Katwijk Noord, fietste ze vier jaar in Katwijk rond en dronk veel kopjes thee, overal en bij iedereen. Eén van Nienke’s stellingen, gebaseerd op haar eigen onderzoek, is “There is no such thing as hard-to-reach populations. Ethnographic research is a prerequisite to understand what people stand to lose when engaging in care.” Een voorbeeld voor ons allemaal.
Namens de AWPG NZH: van harte gefeliciteerd, Doctor Slagboom !!
MEER LEZEN
Proefschrift
AWPG NZH Nieuwsberichten
- Tweede artikel van Nienke Slagboom gepubliceerd over Syndemics in Katwijk
- Inspirerend artikel van Nienke Slagboom over Syndemics
- Podcast De Levensloopaanpak – een gezonde toekomst dichterbij in Katwijk-Noord
- Campagne ‘Geef het door, ….’ start in Katwijk Noord
Nieuwsbericht LUMC