Onderzoek naar de effecten van een tijdschriftenbibliotheek als (preventief) middel tegen sociale kwetsbaarheid

Sociale kwetsbaarheid betekent dat iemand geen of vrijwel geen sociale omgeving heeft om op terug te vallen. Dit maakt mensen kwetsbaar en, niet zelden, psychisch kwetsbaar en mogelijk op termijn zelfs fysiek kwetsbaar. Bovendien heeft het moeilijk leggen van contact ook zijn uitstraling op de directe woonomgeving. Met andere woorden, niet alleen de personen zelf, maar ook de directe woonomgeving zou gebaat zijn bij een terugdringen van sociale kwetsbaarheid.

Uit eerder onderzoek (i.s.m. TU Delft en later i.s.m. TU Eindhoven) is een project ontstaan om door middel van een tijdschriftenbibliotheek bewoners (waaronder sociaal kwetsbaren) tot elkaar te brengen. De kracht is het ongedwongen karakter, zodat stigmatisatie uit de weggegaan wordt en iedereen zijn/haar eigen tempo kan bepalen. Eerdere tests toonden aan dat bewoners erg enthousiast reageerden, maar dat het onduidelijk is wat de exacte impact is op het onderlinge contact.

Wat is de impact van de tijdschriftenbibliotheek op het onderlinge contact tussen bewoners en zijn hierin eventueel verbeteringen mogelijk? Dit was de vraagstelling van het Onderzoek naar de effecten van een tijdschriftenbibliotheek als (preventief) middel tegen sociale kwetsbaarheid.

In samenwerking met een stagiair van de Faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit Leiden zal op drie locaties/flats van Woonbron Delft onderzoek gedaan worden naar de impact van de tijdschriftenbibliotheek. Hiervoor wordt per locatie een kast geplaatst. Tijdens het project worden de bewoners op de drie locaties geregeld geïnterviewd om inzicht te krijgen in de impact van de kast.

De looptijd van het onderzoek is tien maanden vanaf november 2013 tot en met september 2014. De tests zijn uitgevoerd van april tot en met september 2013. Op twee locaties zijn de tijdschriftenbibliotheken blijvend in gebruik.

Stichting Masters that Matter, iniatiefnemer tijdschiftenbibliotheek, Frans Taminiau, projectmanager, contactpersoon
Stichting Masters that Matter, Matthijs Roelfzema, student Sociologie Erasmus Universiteit Rotterdam, uitvoerend onderzoeker
Gemeente Delft, Dick-Jan Zijda (niet meer in die rol actief)
Woonbron Delft, Mariska van Haren & Jaap van Zwet, gebiedscoördinator Delft
GGD Haaglanden, René Remeeus, beleidsmedewerker

Een harde correlatie tussen de Tijdschriftenbibliotheek en het terugdringen van sociale kwetsbaarheid blijkt in het onderzoek niet te vinden. Er blijken echter wel degelijk verbeteringen meetbaar te zijn op het gebied van sociale cohesie; zowel door verschillende argumenten uit de literatuur als uit eigen bevindingen, blijkt de Tijdschriftenbibliotheek niet probleemgedreven maar juist een preventieve interventie te zijn.

In dit kader is het dan ook interessant dat van de drie flats de twee met een redelijke tot goede cohesie de kast als van nature adopteerden, terwijl de flat met slechte tot geen cohesie de kast feitelijk nooit in gebruik hebben genomen. Er werd daarom door de Gemeente Delft geopperd dat de kast andersom ook een signalerende werking kan hebben; het detecteert immers de mate van sociale cohesie.

Een derde element is wat minder stellig maar wel het vermelden waard. Bij de twee flats waar de Tijdschriftenbibliotheek aansloeg (en nog staat), was uit interviews en signalen uit het gebruik op te maken dat de kast plezier uit straalde, het drukte een gevoel van gezamenlijkheid uit dat mogelijk nog niet eerder geduid was. Dit benoemen van een “wij-gevoel” of “onze flat” is een zacht maar krachtig middel om een sterke basis te leggen voor sociale cohesie.

Al met al is de verhouding tussen de investering voor een kast en de resultaten ervan zeer gunstig gebleken!

Tijdschriftenbibliotheek: motor achter bewonerscontacten?
Een studie naar een tijdschriftenbibliotheek als instrument tegen sociale kwetsbaarheid in een kleine leefgemeenschap

Door Matthijs Roelfzema (Masters that Matter) i.s.m. GGD Haaglanden, Gemeente Delft, Woonbron Delft.

Meer informatie kunt u vinden op de website Masters that matter.

Het doel van dit project was om door middel van een tijdschriftenbibliotheek bewoners (waaronder sociaal kwetsbaren) tot elkaar te brengen. De tijdschriftenbibliotheek is een kast in het portiek van een flat waar bewoners hun gelezen tijdschriften kunnen delen met andere bewoners. Eerdere tests toonden aan dat bewoners erg enthousiast reageerden, maar dat het onduidelijk is wat de exacte impact is op het onderlinge contact. Voor dit onderzoek werden er op 3 locaties tijdschriftenkasten geplaatst en vervolgens bewoners geïnterviewd.

De proef in drie flats in Delft, gecombineerd met een literatuurstudie, heeft aangetoond dat de kast plezier geeft in het delen en dat het het “wij-gevoel” lijkt te versterken (of zelfs tot uiting brengt). Een zekere sociale samenhang bleek nodig, de strijd met anonimiteit kon de kast niet aan. De Tijdschriftenbibliotheek is daarmee een motor achter bewonerscontacten en een sterk preventief instrument tegen sociale kwetsbaarheid.