Ontwikkeling scholing signaleerders psychosociale problematiek ouderen

In opdracht van de gemeente Noordwijk is in 2012 een project gestart om een signaleringsysteem voor psychosociaal kwetsbare ouderen op te zetten. Met vroegsignalering kan tijdig de juiste zorg of ondersteuning worden geboden en de zelfredzaamheid worden aangesproken of versterkt. Bij de planvorming stuitte de projectgroep op het probleem dat het aanbieden van een bestaande scholing (contactonderwijs aan kleine groepjes) aan 500 aspirant signaleerders het budget ver te boven zou gaan. Dat vraagt om een vernieuwd scholingsplan en ontwerp (vorm, inhoud) die past binnen het Noordwijkse project. Denk bijvoorbeeld aan een e-learning, instructiefilm, train-de-trainer-methodiek of een mix daarvan. Ook leeft de vraag welke aanvullende materialen of leervormen nodig zijn om te zorgen dat het geleerde beklijft.

Doel van de scholing is dat signaleerders positief staan tegenover signalering, dat ze weten waar ze op kunnen letten en dat ze niet-pluisgevoelens melden. Het is belangrijk dat de leerdoelen helder zijn, dat de inhoud daarop aansluit en dat de scholing de doelgroep aanspreekt.

Het doel van het onderzoek is om een goed onderbouwd ontwerp (vorm, inhoud) te ontwikkelen van een betaalbare scholing die beantwoordt aan de doelen en de doelgroep aanspreekt.

Welke opties zijn er voor een scholing die betaalbaar is en aansluit bij de doelgroep?

2. Wat zijn de leerdoelen?
3. Welke determinanten voor niet-pluis signalering door vrijwilligers en lbo/mbo geschoolde professionals zijn in de literatuur bekend (kennis, attitude, sociale invloeden, eigen effectiviteit, barrières) en welke determinanten spelen een rol bij de doelgroep in Noordwijk?
4. Met welke leerstrategieën kunnen de determinanten worden beïnvloed teneinde het gewenste signaleringsgedrag bij de doelgroep te bereiken?
5. Wat is een realistisch scholingsplan voor de betrokken organisaties? (bv tijdsbeslag medewerkers, scholing nieuwe medewerkers, herhaling van scholing, rol coördinator/teammanager).

In het project is informatie verzameld in de literatuur, in Interviews met vertegenwoordigers van 5-6 organisaties (strategisch, tactisch niveau) en in focusgroepen met aspirant signaleerders uit verschillende organisaties en verschillende functies (lbo en mbo medewerkers van thuiszorg, welzijn ouderen en van vrijwilligers zoals van de Zonnebloem). Op grond van de analyse van bevindingen is een matrix gemaakt van leerdoelen, determinanten en leerstrategieën. Met andere woorden: wat moeten signaleerders weten, kunnen en willen en met welke leervorm breng je dit het beste over.

In een interactief proces met de projectgroep en deskundigen is aan de hand van de matrix vervolgens een script geschreven voor de scholing. De productie van de scholing valt buiten dit onderzoeksproject.

Juni 2013 – november 2013

Gemeente Noordwijk: Hanane El Akili, ambtenaar volksgezondheid, lid projectgroep (niet meer werkzaam bij gemeente Noordwijk

Groot Hoogwaak: Marcel Oud, manager zorg, lid projectgroep

GGD Hollands Midden: Nicolette van der Zouwe, adviseur publieke gezondheid, projectleider

GGD Hollands Midden: Marieke van Veldhuizen, onderzoeker (niet meer werkzaam bij GGD HM)

Contactpersoon: Nicolette van der Zouwe, adviseur publieke gezondheid, GGD Hollands Midden, nvanderzouwe@ggdhm.nl

Aansluitend op het onderzoek zijn materialen ontwikkeld met financiering door Transmuralis, GGD Hollands Midden, Steunpunt Huiselijke Geweld Hollands Midden en Groot Hoogwaak.

Uit de interviews en focusgroepen blijkt dat een scholing  over het signaleren van psychosociale problematiek bij ouderen beeldend moet zijn en dat er moet ruimte zijn voor discussie. Het doel is dat signaleerders alert zijn op Niet Pluis signalen, overleggen met een collega of leidinggevende over een Niet Pluis gevoel, eventueel het Niet Pluis gevoel aankaarten bij de oudere en melden volgens afspraken in de organisatie.

Op grond van de literatuur en de behoeftepeiling zijn determinanten, leerdoelen en veranderdoelen voor de organisatie bepaald. Vervolgens zijn voor de scholing gedragsveranderingsstrategieën geselecteerd.

Implementatie

Na het kortdurende onderzoek zijn de resultaten gebruikt voor de ontwikkeling van het ‘Signaleren Niet Pluis gevoel’ pakket: een trainings-DVD met filmfragmenten en animaties, een signalenkaart en handleidingen voor de trainers en voor managers. Voor de implementatie is een folder en een promotiefilm gemaakt.

De opdrachtgever is trots op het resultaat. Het pakket is gelanceerd in Noordwijk en daarna  in de regio Zuid-Holland Noord. Organisaties in zorg en welzijn kunnen er doelmatig mee aan de slag. GGD HM geeft presentaties, biedt gemeenten ondersteuning die het pakket willen uitdragen en verzorgt scholingsbijeenkomsten voor vrijwilligersorganisaties.

Rapport: Ontwikkeling inhoud en vorm van scholing voor signaleerders van psychosociale  problematiek ouderen

2015 09 00 Rapport Ontwikkeling scholing signaleerders psychosoc problematiek ouderen

Het pakket ‘Signaleren Niet Pluis gevoel’ is niet digitaal beschikbaar,  maar wel te bestellen.

De promotiefilm geeft een indruk, zie elders op deze website.

Signaleren Niet Pluis gevoel: zien, horen en handelen

Ouderen komen niet makkelijk uit voor eenzaamheid, depressie, dementie, onverantwoord alcoholgebruik, ouderenmishandeling en ontspoorde zorg. Vaak zijn het (vrijwillige) medewerkers van zorg- en welzijnsorganisaties die hun eerste vermoedens hebben. Hun Niet Pluis gevoel wordt niet altijd in actie omgezet. In de gemeente Noordwijk was er behoefte aan een scholing van signaleerders. Voor een theoretische onderbouwing is in een kwalitatief onderzoek bepaald wat er nodig is voor de scholing. De resultaten zijn gebruikt bij de ontwikkeling van een ‘Signaleren Niet Pluis gevoel’ pakket. Organisaties die werk willen maken van het vroeg signaleren van Niet Pluis signalen kunnen hiermee doelgericht aan de slag. Een DVD met praktijksituaties en een trainershandleiding leert medewerkers en vrijwilligers een Niet Pluis gevoel vaker te herkennen en te melden bij een professional die de vervolgstappen zet en handelt waar nodig. Voor managers is er een implementatiehandleiding waarmee ze vroegsignalering op maat kunnen inrichten in de organisatie.